Ahmet T. Kuru profesor je političkih nauka na Državnom univerzitetu San Diego. Doktorirao je na Univerzitetu Washigton, nakon čega je bio angažiran kao postdoktorant na Univerzitetu Columbia u SAD-u. Autor je nagrađivane knjige Sekularizam i državna politika prema religiji: Sjedinjene Američke Države, Francuska i Turska (Cambridge University Press) i kourednik je (s Alfredom Stepanom) knjige Demokratija, islam i sekularizam u Turskoj (Columbia University Press). Njegove knjige i radovi prevođeni su na arapski, bosanski, kineski, francuski, indonežanski i turski jezik, prenosi Al Jazeera Balkans.

Njegova knjiga iz 2019. godine Islam, autoritarizam i nerazvijenost: Globalna i historijska usporedba (Islam, Authoritarianism, and Underdevelopment: A Global and Historical Comparison), koju je publicirao Cambridge University Press, nedavno je u Americi dobila nagradu za najbolju knjigu Američkog udruženja političkih nauka za međunarodnu historiju i politiku, a do naredne godine trebalo bi biti prevedena i na bosanski jezik.

Pofesor Kuru govori o njegovoj najnovijoj knjizi, kao i o zloupotrebi vjere u političke svrhe i veoma rasprostranjenom savezu države i uleme u muslimanskim društvima.

• Kako biste saželi glavne teme Vašu knjige i u čemu se ogleda njen najveći značaj?

- Moja knjiga analizira 49 država s većinskom muslimanskom populacijom, s fokusom na njihove trenutne probleme nasilja, autoritarnosti i socioekonomske nerazvijenosti. Tvrdi da ni islam ni zapadni kolonijalizam nisu krivci. Umjesto toga, knjiga naglašava da je izvor problema savezništvo između islamskih učenjaka (uleme) i države, koje je nastalo sredinom 11. stoljeća i nastavilo marginalizirati intelektualce i trgovce iz tog vremena sve do danas. Moja knjiga se razlikuje od ostalih djela koja analiziraju probleme u muslimanskom svijetu u dvije glavne tačke. Prvo, ona upoređuje muslimanski svijet sa Zapadnom Evropom i tvrdi da u obje regije intelektualni/ekonomski uspjeh i neuspjeh imaju slične razloge. Stoga su muslimanski svijet i Zapadna Evropa mnogo sličniji nego što se to generalno pretpostavlja.

Drugo, moja knjiga analizira ne samo trenutne probleme, već i historijska dostignuća muslimanskog svijeta. Ona razrađuje ideju kako je muslimanski svijet bio znatno razvijeniji od Zapadne Evrope između 8. i 12. stoljeća, u smislu filozofije/nauke i ekonomije. Između 13. i 16. stoljeća Zapadna Evropa sustigla je muslimanski svijet; obje regije imala su uporediv i sličan nivo razvoja u to doba. Ipak, od 17. stoljeća do danas Zapadna Evropa je postepeno postala naučno i ekonomski razvijenija.

Ukratko, islam nije izvor problema. Ustvari, islam je bio savršeno kompatibilan s razvojem između 8. i 11. stoljeća - kada je muslimanski svijet živio naučno i ekonomsko Zlatno doba.

• Koji su glavni vjerski i politički razlozi Zlatnog doba muslimana?

- Glavna pokretačka snaga Zlatnog doba muslimana bili su dinamička trgovačka klasa, koja je obavljala interkontinentalnu trgovinu između Afrike, Azije i dijelova Evrope, i intelektualna klasa,(koja je kreirala vjerska i svjetovna djela sa svojim kritičkim, kreativnim i nezavisnim umovima. Od 8. do sredine 11. stoljeća ove dvije klase su se međusobno podržavale u muslimanskom svijetu. Većina islamskih učenjaka u to doba finansirala se trgovinom. Ovo je period kada su se u muslimanskom svijetu pojavili eminentni islamski učenjaci, poput Ebu Hanife, i svjetski poznati muslimanski filozofi, poput Al-Farabija, Ibn Sinaa i Al-Birunija.

Tokom tih stoljeća Zapadna Evropa, kojom su dominirali vojni vladari i katoličko svećenstvo, bila je daleko iza muslimanskog svijeta po broju biblioteka, kvalitetu gradskog života i razvoju monetarne ekonomije.

• Kada i zašto su stvari krenule 'nizbrdo' u muslimanskom svijetu?

- U 11. stoljeću abasidske halife u Bagdadu, teško oslabljene rastućim šiitskim državama u Sjevernoj Africi, Egiptu, Siriji, pa čak i Iraku, pozvali su na ujedinjenje sunitskih sultana, uleme i narodnih masa. Da bi objedinili sunite, dvojica uzastopnih abasidskih halifa, definirali su "ostale": proglasili su određene šiite, racionalističke teologe (mutezile) i filozofe kao heretike, koji su mogli biti kažnjeni smrću.

Ovakav poziv naišao je na odobravanje novonastale turske vojne sile - carstva Seldžuka - koje je, na kraju, zagospodarilo većinom centralne Azije, Irana, Iraka i Anadolije. Pokretačka snaga širenja Seldžuka bilo je širenje iqta'a, sistema raspodjele prihoda od zemljišta i poljoprivrednih poreza, koji su poljoprivredna dobra i općenito ekonomiju stavili pod vojnu kontrolu. Takva politika oslabila je ekonomski kapacitet i socijalni položaj trgovaca, koji su ranije finansirali nezavisne islamske učenjake.

Kompletan intervju pročitajte OVDJE.