Ruski predsjednik Vladimir Putin preporučio je predsjedniku Srbije Aleksandru Vučiću tokom vojne parade na Crvenom trgu u Moskvi, u maju 2018. g., kupovinu artiljerijsko-raketnog sistema Pancir-S1 (Pantsir). Nakon toga, 17. februara 2019.godine, sklopljen je ugovor o isporuci šest sistema Pancir-S1 (jedna baterija), čija realizacija je počela 22. februara ove godine, isporukom dva sistema, dva deset dana nakon toga, a čitav posao bi trebao biti završen tokom ove godine. Srpski vojnici već su ranije prošli obuku za korištenje ovog oružja, prenosi portal EpiCentar.

Nije jasno kakvu vazdušnu prijetnju očekuje Srbija, niti razlog zbog koga je Rusija prodala rakete, ali je jasno da kroz najnovije raketne sisteme, kratkog i dugog dometa, Rusija ostvaruje znatan uticaj na one zemlje kome ove sisteme proda. Isporuci ovog hibridnog PVO sistema, koji je po sporazumu trebao biti isporučen tek u drugoj polovini ove godine, predhodila je iznenadna posjeta ruskog ministra odbrane Beogradu, što se može ocijeniti kao žurba Rusije da obezbijedi iznajmljivanje terena za rusko raketno naoružanje u Srbiji, posebno nakon što je S. Makedonija postala 30 članica ovog najvećeg vojnog saveza na svijetu.

Na ovaj način, Rusija u samom središtu Evrope stvara od Srbije pogodnu platformu za djelovanje prema NATO-u, kako bi ga odvratila od daljnjih prodora prema istoku i dolaska na same granice Rusije.

Šta je sistem Pancir-S1 i koje su mu namjene

Sistem Pancir-S1 (NATO oznaka: SA-22 Greyhound) je topničko-raketni sistem protivazdušne odbrane (PVO) kratkog dometa koji kombinovano koristi top i rakete sa ciljem neutralisanja prijetnje, a namijenjen je zaštiti civilnih i vojnih objekata. Pancir-S1 može nositi do 12 raketa, oznake 57E6, a riječ je o zemlja-zrak projektilima koji su pogonjeni čvrstim gorivom, imaju radio-optičko navođenje i spremljeni su u cijevima gdje su spremni za ispaljivanje. Također, tu su i dva 30 mm automatska protivavionska topa sa dvije cijevi koje mogu ispaliti 5000 projektila u minuti dometa između 2 i 3 kilometra.

Sistem posjeduje montiran radar koji može pratiti i ciljati mete, istovremeno posjeduje i elektro-optički blok za nadzor i upravljanje paljbom što sistemu omogućava veću mogućnost detektovanja i presretanja meta, uključujući i slabo-vidljive mete poput američkih JASSM krstarećih raketa. Radi se o vrlo ozbiljnom oružju, jednim od najboljih te vrste u svojoj klasi. Sistem je evoluirao od ruskog sistema „Tunguska“ kratkog dometa, čija je uloga bila slična Panciru, a to je odbrana od borbenih aviona u niskom letu, helikoptera, bespilotnih letjelica i krstarećih raketa. Namjena Pancira je još i zaštita sistema dugog dometa poput protivavionskih sistema S-300 i S-400.

Borbena iskustava ovog raketnog sistema provjerena su na dvije lokacije. Navodno, je jedinica Pancira-S1 sirijskih oružanih snaga oborila turski avion RF-4E tokom izviđačke misije kod Latakije 22. juna 2012. godine. U sirijskom ratu ovaj sistem učestvuje i kao dio ruskih oružanih snaga koje su tamo razmještene. Druga lokacija je Ukrajina. Brojni nezavisni stručnjaci smatraju kako su pobunjenici na svome raspolaganju imali Pancir-S1 tokom rata u Donbasu.

Rusija je prodala Pancir sistem širom svijeta državama poput Sirije, Iraka, Alžira, UAE i nekim drugim zemljama.

Vojna saradnja Srbije i Rusije

Posjetom ruskog ministra odbrane Sergeja Šojgua Beogradu, početkom ove godine trasiran je daljnji put vojnoj saradnji Srbije i Rusije.

Srbija je najveći europski uvoznik ruskog naoružanja i vojne opreme. Prije spomenutih isporuka Srbija je od Moskve kupila 7 helikoptera Mi-17 i Mi-35, a na dar je dobila i šest lovaca MiG-29 i oklopnih transportera BRDM-2MS.

U oktobru prošle godine, tokom vojnih vježbi „Slavenski štit“, srpski predsjednik Aleksandar Vučić govorio je o kupnji sistema Pancir-S1, ali se radilo o samo jednom „Panciru“. Tada je kazao i kako Srbija želi kupiti i ruske protuzračne sisteme S-400 „Triumf“, što je izazvalo brojne negativne reakcije u regiji, ali i šire na Zapadu, i potaknulo izjave da se Srbija time priprema za rat.

Na drugoj strani ministar odbrane Srbije kaže da „kupnjom ovog odbrambenog oružja, jedinog takvog u regiji, Srbija nastavlja jačati svoju odbrambenu moć i povećava svoj potencijal odvraćanja, što dodatno jača njenu sposobnost da ostane vojno neutralna, što je temeljna sigurnosna obveza vrhovnog zapovjednika vojske Aleksandra Vučića, kao i vlade i Parlamenta Srbije”.

Odgovor SAD i EU

Nova kupovina naoružanja i vojne opreme iz Rusije izazvala je zabrinutost u Briselu i Vašingtonu. Predstavnici EU smatraju da je potrebno da Srbija usaglasi svoju spoljnu politiku sa politikom EU.

Moguće sankcije Srbiji prvi put je u svojoj izjavi iz novembra 2019. pomenuo specijalni predstavnik američkog državnog sekretara za Zapadni Balkan Metju Palmer. Kada su u Srbiji započele vježbe na koje je ruska vojska dopremila sisteme S-400 i Pancir-S1, američki dužnosnici su upozorili Beograd da će, ako kupi S-400, zemlji uvesti sankcije. Iako sistem S-400 nije ostao u Srbiji, jer ove sisteme Rusija nikome ne poklanja, a Srbija nema novca da ga kupi, kupovina ruskog naoružanja od strane Srbije učinila je Beograd metom CAATSA, američkog„Zakona o suprotstavljanju američkim protivnicima kroz sankcije“ koji je stupio na snagu 2017. godine i nameće sankcije svima koji posluju s Rusijom, ali i s Iranom i Sjevernom Korejom, što se pažljivo prati pri prodaji svih vrsta oružja. Prema pisanju medija, brojne ruske kompanije koje su uključene u “crnu listu” zakona CAATSA su sarađivale sa Srbijom.

Među njima je bilo i onih koji su dizajnirali Pancir i Mig-29 po narudžbi Beograda. Čak i bez da se uzme u obzir nedavno, neki vjeruju da trenutno odricanje Beograda od nabave protivavionskog sistema S-400, Srbija ostaje čvrsto u ruskoj sferi utjecaja, po čemu je jedinstven slučaj u Europi. Kulturne i povijesne veze su postupno jačale i zbog širenja NATO pakta na Balkanu.

Vježbe poput „Slavenskog štita“, prve takve vrste, ili „Slavenskog bratstva“, koje se održavaju od 2014. , najveće su zajednička vježbe vazduhoplovnih jedinica koje uključuju jedinice Rusije, Srbije i Bjelorusije, funkcionalne su za jačanje zajedničkog fronta protiv Sjedinjenih Američkih Država, ali, prije svega, Moskvi nude šansu da ima mali geostrateški otok u srcu evropskog kontinenta, koji je od posebne važnosti u vrijeme dok se suočava sa sve većim pritiskom Zapada na svojim granicama.

Prijetnja međunarodnoj sigurnosti

Ruska beskrupulozna politika prodaje sofiscitiranih i ubitačnih oružja (raketnih sistema) prestavlja značajnu prijetnju međunarodnoj sigurnosti, te povećava rizik regionalnih sukoba i gubitka života, što je već zabilježeno u njihovim dosadašnjim zastrašujućim rezultatima, uključujući i tragedije civilnih aviona u svijetu.Treba se samo prisjetiti onih koje su kao konačni ishod imali veliki broj civilnih žrtava:

-Obaranje ukrajinskog aviona u Iranu, početkom ove godine od strane IRGC, ruskim Tor-M1 raketnim sistemom, što je predstavljeno kao nesretan slučaj, u kome je stradalo 176 civila.

-Obaranje malezijskog aviona 2014. g. nad Ukrajinom od strane ukrajinskih separatista, upotrebom Buka-ruskog raketnog sistema zemlja –vazduh, kada je stradalo svih 298 putnika i članova posade.

-Nešto ranije 1993. godine separatisti su u Abhaziji koristili ruske Strele-2, prenosive protiv- avionske rakete za obaranje gruzijskih aviona. U dva napada stradalo je ukupno 135 civila.

Takvih primjera je bilo još, što upozorava na mogućnost namjerne i nenamjerne upotrebe ovih vrlo opasnih sistema u obaranju civilnih aviona i stradanju nedužnih ljudi.

Prodaja ruskog oružja u funkciji jačanja uticaja na Balkanu

Nedavni prijem Crne Gore u NATO, i sada Makedonije, prilično brine Srbiju koja se osjeća sama i okružena članicama NATO-a, zbog čega se sada može osloniti samo na Rusija, jedinu zemlju koja joj pruža podršku, i ako ne uvijek učinkovito i dosljedno.

Rusija distribuiše ove ubitačne sisteme kako bi pojačala uticaj, ili uzrokovala krvoproliće nedužnih ljudi širom svijeta od strane Rusa ili njenih proksija i „klijenata“ upotrebom ruskih raketa, ali je i dobar primjer namjerne i nenamjerne štete koja proisteče iz upotrebe tako opasnog oružja. Prodajom novih Pacira-S1 sistema Srbiji, čini se da Rusija još jednom povlađuje svojoj „balkanskoj braći“ prodajući im opasne igračke koje im ne trebaju, umjesto pružanja prave pomoći i investicija koje su zapravo vitalne za Srbiju i balkanski region.

Može se samo nadati da ova prodaja neće omogućiti Rusiji da pojača svoj uticaj, niti da će jednog dana rezultirati tragedijom sličnoj drugim već proisteklim iz proliferacije ruskih oružanih sistema diljem svijeta.